Warszawa, dnia 28 sierpnia 2023 r.

ZPOW.501.30.2023

Państwowa Komisja Wyborcza informuje o uprawnieniach wyborców niepełnosprawnych, przewidzianych  w  przepisach  ustawy  z  dnia  5  stycznia  2011  r.  –  Kodeks  wyborczy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1277 i 2418 oraz z 2023 r. poz. 497) w związku z wyborami do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz z referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r., zwanych dalej „wyborami”.

Wyborca niepełnosprawny oraz wyborca, który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 60 lat, ujęty w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania w danej gminie ma prawo do uzyskiwania informacji o:

1)   terminie wyborów i referendum oraz godzinach głosowania;

2)   właściwym dla siebie okręgu wyborczym i obwodzie głosowania;

3)   lokalach obwodowych komisji wyborczych znajdujących się najbliżej jego miejsca zamieszkania, w tym o lokalach przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych;

4)   warunkach ujęcia wyborcy w spisie wyborców w obwodzie głosowania, w którym znajduje się lokal obwodowej komisji wyborczej dostosowany do potrzeb wyborców niepełnosprawnych;

5)   warunkach bezpłatnego transportu do i z lokalu wyborczego;

6)   komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych listach kandydatów i kandydatach;

7)   pytaniach referendalnych;

8)   warunkach oraz formach głosowania.

Informacje te są przekazywane wyborcy, na jego wniosek, przez wójta (burmistrza, prezydenta   miasta)   telefonicznie lub w drukowanych materiałach informacyjnych, w tym w formie elektronicznej. We wniosku, o którym mowa, wyborca podaje nazwisko, imię (imiona) oraz adres stałego zamieszkania.

Informacje, o których mowa wyżej, są także dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej gminy oraz podawane do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

Wyborcy niepełnosprawni o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, 173, 240 i 852), w tym także wyborcy posiadający orzeczenie organu rentowego o:

1)   całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. о emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 poz. 504, 1504 i 2461);

2)   niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy wymienionej w pkt 1;

3)   całkowitej niezdolności do  pracy,  ustalone na  podstawie art.  12  ust.  2  ustawy wymienionej w pkt 1;

4)   o zaliczeniu do I grupy inwalidów;

5)   o zaliczeniu do II grupy inwalidów;

a także osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny oraz wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat, mają prawo do bezpłatnego transportu z:

1)  miejsca zamieszkania, pod którym dany wyborca ujęty jest w spisie wyborców, albo

miejsca podanego we wniosku o zmianę miejsca głosowania, do lokalu wyborczego właściwego  dla  obwodu  głosowania,  w  którego  spisie  wyborców  ujęty  jest ten wyborca;

2)  miejsca pobytu do najbliższego lokalu wyborczego w dniu głosowania, w przypadku wyborcy posiadającego zaświadczenie o prawie do głosowania;

3)  lokalu wyborczego, do miejsca, w którym dany wyborca rozpoczął podróż, zwanego dalej „transportem powrotnym”.

Transport do lokalu i transport powrotny zapewnia wójt (burmistrz, prezydent miasta), gminy w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski.

Wyborcy niepełnosprawnemu, którego stan zdrowia nie pozwala na samodzielną podróż, może towarzyszyć opiekun.

Zamiar skorzystania z prawa do transportu do lokalu lub transportu powrotnego powinien zostać zgłoszony przez wyborcę właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) najpóźniej  w  13. dniu  przed  dniem  wyborów,  tj. do dnia  2 października 2023  r.

Zgłoszenie może być dokonane ustnie, pisemnie lub w formie elektronicznej. Powinno ono zawierać  nazwisko  i  imię  (imiona),  numer  PESEL  wyborcy  oraz  opiekuna,  jeśli ma towarzyszyć   wyborcy,   oznaczenie   miejsca zamieszkania,   lub miejsca pobytu w przypadku wyborcy posiadającego zaświadczenie o prawie do głosowania, wskazanie, czy wyborca ma zamiar skorzystać z transportu powrotnego, oznaczenie wyborów, których dotyczy  zgłoszenie,  oraz  numer telefonu  lub  adres  poczty  elektronicznej  wyborcy, o ile posiada.

W zgłoszeniu:

1)   wyborca,  którego  stan  zdrowia  nie  pozwala  na  samodzielną  podróż,  oświadcza o tym fakcie,

2)   wyborca   niepełnosprawny  oświadcza  o   orzeczonym  stopniu   niepełnosprawności i ważności orzeczenia.

Wyborcę, który zgłosił zamiar skorzystania z prawa transportu do lokalu, wójt (burmistrz, prezydent miasta) informuje o godzinie transportu do lokalu w dniu głosowania, najpóźniej w 3. dniu przed dniem głosowania, tj. do dnia 12 października 2023 r.

Wyborca, który zgłosił zamiar skorzystania z prawa do transportu do lokalu lub transportu powrotnego, może wycofać swoje zgłoszenie albo zrezygnować tylko z transportu powrotnego nie później niż na 2 dni przed dniem głosowania, tj. do dnia 13 października 2023 r. Wycofanie   zgłoszenia   albo   zrezygnowanie z transportu powrotnego może być dokonane ustnie w urzędzie gminy, pisemnie lub w formie elektronicznej.

Głosować  korespondencyjnie  mogą   wyborcy  posiadający  orzeczenie  o   znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, 173, 240 i 852), w tym także wyborcy posiadający orzeczenie organu rentowego o:

1)  całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. о emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 poz. 504, 1504 i 2461);

2)   niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy wymienionej w pkt 1;

3)   całkowitej niezdolności do  pracy,  ustalone na  podstawie art.  12  ust.  2  ustawy wymienionej w pkt 1;

4)   o zaliczeniu do I grupy inwalidów;

5)   o zaliczeniu do II grupy inwalidów;

a także osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny.

Głosować korespondencyjnie mogą również wyborcy:

1)  podlegający w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych;

2)  którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat.

Głosować korespondencyjnie można tylko w kraju.

Zamiar   głosowania  korespondencyjnego  powinien   zostać   zgłoszony  przez   wyborcę komisarzowi wyborczemu najpóźniej w 13. dniu przed dniem wyborów, tj. do dnia 2 października 2023 r.

Zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego w wyborach dotyczy również głosowania korespondencyjnego w referendum.

Wyborca  podlegający  w   dniu  głosowania  obowiązkowej  kwarantannie,  izolacji lub izolacji w warunkach domowych może zgłosić zamiar głosowania korespondencyjnego najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów, tj. do dnia 10 października 2023 r. Natomiast wyborca, który rozpocznie podleganie obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych po tym terminie, może zgłosić ten zamiar najpóźniej w 2. dniu przed dniem wyborów, tj. do dnia 13 października 2023 r.

Zgłoszenie, może być dokonane:

1)  ustnie;

2)  na piśmie utrwalonym w postaci:

a)  papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem,

b)  elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej na stronie internetowej gov.pl, po uwierzytelnieniu tej osoby – od dnia 1 września 2023 r.;

3) telefonicznie  –  w  przypadku  wyborcy  niepełnosprawnego  oraz  wyborcy podlegającego w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych.

Powinno ono  zawierać nazwisko i  imię  (imiona), numer  PESEL wyborcy, oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie, oraz adres, na który ma być wysłany pakiet wyborczy.

Pomocniczy wzór zgłoszenia zamiaru głosowania korespondencyjnego stanowi załącznik do informacji.

Do zgłoszenia wyborca niepełnosprawny dołącza kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności. Jeżeli zgłoszenia dokonano ustnie, wyborca musi odrębnie przekazać orzeczenie urzędowi gminy.

W zgłoszeniu wyborca niepełnosprawny może zażądać dołączenia do pakietu wyborczego nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a oraz może zamieścić lub podać adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego oraz informację o wyrażeniu zgody na przekazanie danych do rejestru danych kontaktowych osób fizycznych, o którym mowa w art. 20h ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2023 r. poz. 57, z późn. zm.).

Wyborca głosujący korespondencyjnie będzie ujęty w spisie wyborców w obwodzie głosowania właściwym dla jego stałego miejsca zamieszkania (zgodnie z adresem ujęcia w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania).

Wyborca, nie później niż 6. dnia przed dniem wyborów, tj. do dnia 9 października 2023 r. otrzyma pakiet wyborczy, który zostanie doręczony przez przedstawiciela Poczty Polskiej wyłącznie do rąk własnych wyborcy, po okazaniu dokumentu potwierdzającego tożsamość i pisemnym pokwitowaniu odbioru.

Jeżeli wyborca nie może potwierdzić odbioru, doręczający sam stwierdzi datę doręczenia oraz wskaże odbierającego i przyczynę braku jego podpisu.

Wyborca  podlegający  w   dniu  głosowania  obowiązkowej  kwarantannie,  izolacji lub izolacji w warunkach domowych, otrzyma pakiet wyborczy nie później niż 2. dnia przed dniem wyborów, tj. do dnia 13 października 2023 r. Pakiet zostanie doręczony do drzwi mieszkania lub innego lokalu, w którym przebywa wyborca, przy zachowaniu środków ochrony osobistej.

W przypadku nieobecności wyborcy pod wskazanym adresem doręczający umieści zawiadomienie o terminie powtórnego doręczenia w skrzynce na listy lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania. Termin powtórnego doręczenia nie może być dłuższy niż 1 dzień od dnia pierwszego doręczenia.

W skład pakietu wyborczego przekazywanego wyborcy wchodzą: koperta zwrotna, karta do głosowania w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, karta do głosowania w referendum, koperta na kartę do głosowania, oświadczenie o osobistym  i  tajnym  oddaniu  głosu  na  kartach  do  głosowania,  instrukcja  głosowania korespondencyjnego i ewentualnie nakładki na karty do głosowania sporządzone w alfabecie Braille’a, jeżeli wyborca niepełnosprawny zażądał ich przesłania.

Na kartach do głosowania wyborca oddaje głos, w sposób określony w informacji znajdującej się w dolnej części kart do głosowania.

Po oddaniu głosu, karty do głosowania należy umieścić w kopercie z napisem „Koperta na kartę do głosowania” i kopertę tę zakleić. Niezaklejenie koperty na kartę do głosowania spowoduje, że karty do głosowania  nie  będą  uwzględnione przy ustalaniu  wyników głosowania.

Zaklejoną kopertę na kartę do głosowania należy włożyć do koperty zwrotnej zaadresowanej do obwodowej komisji wyborczej.

Następnie należy wypełnić oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu, na którym należy:

1)  wpisać miejscowość i datę jego sporządzenia,

2)  własnoręcznie podpisać się.

Kopertę zwrotną zawierającą:

1)  zaklejoną kopertę z kartami do głosowania;

2)  podpisane oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu należy zakleić i przekazać przedstawicielowi Poczty Polskiej.

Przedstawiciel Poczty Polskiej odbierze zamkniętą kopertę zwrotną od wyborcy niepełnosprawnego i wyborcy, który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 60 lat, którzy otrzymali pakiet wyborczy, na podstawie okazanego przez nich dokumentu potwierdzającego tożsamość. Odbiór następuje za pokwitowaniem najpóźniej w:

1)  dniu wyborów, tj. w dniu 15 października 2023 r., jeżeli wyborca w momencie doręczenie pakietu wyborczego zgłosił potrzebę jej odbioru, pod adresem wskazanym przez tego wyborcę;

2)  przedostatnim   dniu   roboczym   poprzedzającym   dzień   wyborów,   tj.   w   dniu 12 października 2023 r. – w placówce Poczty Polskiej usytuowanej na obszarze gminy, w której wyborca jest ujęty w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania;

3)  trzecim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów, tj. w dniu 11 października 2023 r., w dowolnej placówce Poczty Polskiej.

Wyborca niepełnosprawny oraz wyborca, który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 60 lat może w dniu wyborów, do czasu zakończenia głosowania, osobiście dostarczyć kopertę zwrotną do obwodowej komisji wyborczej, której adres znajduje się na kopercie zwrotnej.

Wyborca podlegający w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach  domowych  przekazuje,  najpóźniej  w  dniu  wyborów,  przedstawicielowi Poczty Polskiej zamkniętą kopertę zwrotną pod adresem, pod który doręczono mu pakiet wyborczy, przy zachowaniu środków ochrony osobistej.

Głosować  korespondencyjne  nie  mogą  wyborcy  umieszczeni  w  spisach  wyborców w: obwodach   głosowania   utworzonych   w   zakładach   leczniczych,   domach   pomocy społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych i domach studenckich, a także wyborcy, którzy udzielili pełnomocnictwa do głosowania. Głosowanie korespondencyjne jest również wyłączone  w  przypadku głosowania w  obwodach  głosowania  utworzonych za  granicą i na polskich statkach morskich.

Głosować  przez  pełnomocnika  mogą  wyborcy  posiadający orzeczenie  o  znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, 173, 240 i 852), w tym także wyborcy posiadający orzeczenie organu rentowego o:

1)  całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. о emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 poz. 504, 1504 i 2461);

2)  niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy wymienionej w pkt 1;

3)  całkowitej  niezdolności do  pracy,  ustalone  na  podstawie  art.  12  ust.  2  ustawy wymienionej w pkt 1;

4)  o zaliczeniu do I grupy inwalidów;

5)  o zaliczeniu do II grupy inwalidów;

a także osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny.

Ponadto głosować przez pełnomocnika mogą wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat.

Głosować przez pełnomocnika można tylko w kraju.

Wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa w wyborach dotyczy również referendum, a akt pełnomocnictwa sporządzony w związku z wyborami dotyczy również głosowania w referendum.

Pełnomocnikiem może być osoba posiadająca prawo wybierania.

Pełnomocnikiem nie może być:

1)  osoba wchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania;

2)  mąż zaufania;

3)  obserwator społeczny;

4)  osoba kandydująca w wyborach.

Pełnomocnictwo można przyjąć:

1)  tylko od jednej osoby lub

2)  od dwóch osób, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny (ojciec, matka, dziadek, babka,  itd.),  zstępny (syn,  córka,  wnuk,  wnuczka, itd.),  małżonek, brat,  siostra lub osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli w stosunku do pełnomocnika.

Pełnomocnictwa udziela się przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) lub przed innym pracownikiem urzędu gminy upoważnionym przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do sporządzania aktów pełnomocnictwa do głosowania.

W celu sporządzenia aktu pełnomocnictwa wyborca składa wniosek do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) gminy, w której jest ujęty w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania.

Wniosek  należy  złożyć  najpóźniej  w  9.  dniu  przed  dniem  wyborów,  tj. do dnia 6 października 2023 r.

Wzór wniosku ustalony został przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji i stanowi załącznik do informacji.

Wniosek może być złożony:

1)  ustnie;

2)  na piśmie utrwalonym w postaci:

a)  papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem,

b)  elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej na stronie internetowej gov.pl, po uwierzytelnieniu tej osoby – od dnia 1 września 2023 r.

Powinien on zawierać nazwisko i imię (imiona), numer PESEL oraz adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo do głosowania, oraz oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania. Wyborca we wniosku może zamieścić adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego oraz informację o wyrażeniu zgody na przekazanie danych do rejestru danych kontaktowych osób fizycznych o którym mowa w art. 20h ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

Do wniosku należy dołączyć:

•     pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem na przyjęcie pełnomocnictwa — wzór zgody na przyjęcie pełnomocnictwa ustalony został przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji i stanowi załącznik do informacji;

•     kopię  aktualnego  orzeczenia  właściwego  organu  orzekającego  o  ustaleniu  stopnia niepełnosprawności, jeżeli wyborca udzielający pełnomocnictwa w dniu głosowania nie będzie miał ukończonych 60 lat;

Akt pełnomocnictwa jest sporządzany z zasady w miejscu stałego zamieszkania wyborcy, chyba że wyborca we wniosku zwróci się o jego sporządzenie w innym miejscu na obszarze gminy, w której stale zamieszkuje i ujęty jest w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania.

Wyborca ma prawo cofnięcia udzielonego pełnomocnictwa. Cofnięcie pełnomocnictwa następuje przez:

1)  złożenie najpóźniej na 2 dni przed dniem wyborów, tj. do dnia 13 października 2023 r. stosownego  oświadczenia  wójtowi  (burmistrzowi,  prezydentowi  miasta)  gminy, w której sporządzono akt pełnomocnictwa. Oświadczenie należy złożyć w godzinach pracy urzędu gminy.

2)  doręczenie takiego oświadczenia właściwej obwodowej komisji wyborczej w dniu głosowania w godzinach od 700  do 2100, pod warunkiem, że pełnomocnik jeszcze nie oddał głosu.

Wyborca, który udzielił pełnomocnictwa może głosować osobiście w lokalu wyborczym, pod warunkiem, że wcześniej nie oddał głosu jego pełnomocnik. Głosowanie osobiste przez wyborcę powoduje wygaśnięcie pełnomocnictwa.

Głosowania przez pełnomocnika nie przeprowadza się w obwodach głosowania utworzonych w zakładach leczniczych, domach pomocy społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych i domach studenckich.

Pełnomocnictwa do głosowania nie może udzielić osoba, która zgłosiła zamiar głosownia korespondencyjnego.

Każdy wyborca, w  tym wyborca niepełnosprawny, może głosować osobiście w  lokalu wyborczym w obwodzie głosowania właściwym dla jego miejsca zamieszkania. Może także głosować w wybranym przez siebie lokalu wyborczym, w tym także w lokalu dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych. W tym celu powinien on złożyć wniosek o zmianę miejsca głosowania.

Wniosek należy złożyć najwcześniej w 44. dniu a najpóźniej w 3. dniu przed dniem wyborów, tj. od dnia 1 września 2023 r. do dnia 12 października 2023 r.

Po złożeniu powyższego wniosku wyborca zostanie skreślony ze spisu w stałym obwodzie głosowania właściwym dla adresu zameldowania na pobyt stały lub adresu stałego zamieszkania.

Informacja o lokalach obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb osób  niepełnosprawnych  dostępna  jest   w  Biuletynie  Informacji  Publicznej  gminy oraz w obwieszczeniu  wójta  (burmistrza,  prezydenta  miasta)  o numerach  i  granicach obwodów głosowania, najpóźniej w dniu 30. dniu przed dniem wyborów, tj. do dnia 15 września 2023 r.

W lokalu wyborczym wyborca niepełnosprawny może także głosować przy użyciu nakładki na kartę do głosowania w wyborach sporządzonej w alfabecie Braille’a i nakładki na kartę do głosowania w referendum sporządzonej w alfabecie Braille’a.

W dniu wyborów obwodowa komisja wyborcza wraz z kartami do głosowania wyda wyborcy niepełnosprawnemu, na  jego  prośbę,  nakładki  na  te  karty.  Po  oddaniu  głosu  wyborca obowiązany jest zwrócić komisji obwodowej nakładki na karty.

Wyborcy niepełnosprawnemu, na  jego prośbę, może pomagać w  głosowaniu w  lokalu wyborczym inna osoba, w tym także niepełnoletnia. Pomoc ta może mieć tylko techniczny charakter;   nie   może   ona   polegać   na   sugerowaniu wyborcy   sposobu   głosowania lub na głosowaniu w zastępstwie tego wyborcy. Dopuszczalne jest, aby na życzenie wyborcy niepełnosprawnego w pomieszczeniu za zasłoną przebywała osoba udzielająca pomocy. Osobą  tą  nie  może  być członek  komisji,  mąż  zaufania,  ani  obserwator  społeczny lub międzynarodowy.