Ratusz w Lwówku
Budynek lwóweckiego magistratu, dziś nazywany Urzędem Miasta i Gminy, to jedna z najbardziej rozpoznawalnych budowli w naszej gminie. Większość dorosłych mieszkańców zna jego lokalizację, która dziś mieści się przy ulicy Ratuszowej. Znajomość ta jest, rzecz jasna, wynikiem tego, iż mieszkańcy muszą czasami pojawić się w tym budynku, by załatwić różnego rodzaju sprawy urzędowe. Ale czy wszyscy znają jego historię? Jeśli nie, postaramy się to zmienić.
Słowo „magistrat” pochodzi z języka łacińskiego – w starożytnym Rzymie mianem magistratus nazywano urzędnika o najwyższych uprawnieniach. Określenie „magistrat” funkcjonowało w Polsce do 1933 roku, kiedy to na podstawie tzw. ustawy scaleniowej zmieniono nazwę tego urzędu na Zarząd Miejski. Po II wojnie światowej w mowie potocznej zachowało się to określenie, lecz coraz częściej było wypierane, zwłaszcza po 1989 roku, przez nazwy „Urząd Miasta” lub „Urząd Gminy”.
Rada miejska i urząd burmistrza znane są od początku dziejów miasta Lwówka. Sędziwój z Ostroroga, założyciel miasta, dwukrotnie lokował je na tzw. prawie magdeburskim (w 1414 i 1419 roku), którego jednym z założeń było powstanie tych instytucji. Jednak w początkach lwóweckiej przestrzeni miejskiej inaczej kształtowała się ich rola. Były one wówczas organizowane przez i zależne od dziedzica miasta – do 1833 roku Lwówek był miastem prywatnym. Dopiero w XIX wieku radni miejscy obierali funkcję w jakimś stopniu z wyboru demokratycznego.
Nie jest znane pierwotne miejsce zebrań ówczesnej rady miejskiej. Być może zbierała się w jakimś specjalnym budynku w przestrzeni miejskiej lub na terenie dworu. Pod koniec XVIII wieku znany był za to umiejscowiony na Rynku budynek ratusza (pod nazwą Czerwona Giałda). Później spłonął, a lwóweccy rajcy miejscy i burmistrz musieli znaleźć sobie inne miejsce do obrad.
Historia obecnego budynku urzędu rozpoczyna się około 1892 roku. Zbudowany został według projektu lwóweckiego budowniczego Augusta Brauera, właściciela firmy, która mieściła się na terenie obecnego przedsiębiorstwa Bartex przy ul. Opalenickiej. Poza projektem zajął się także wykonaniem budynku, który rozbudował w 1907 roku o boczne skrzydło. Jak czytamy w aktach Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu, „ratusz ma skromne cechy historyzujące”.
Rzut budynku jest zbliżony do litery L. Starsza, frontowa część budynku została wzniesiona na rzucie prostokąta, w układzie konstrukcyjnym podłużnym, dwutraktowym. Obok dobudowano od południowego zachodu skrzydło mniejsze, ale również prostokątne i dwutraktowe. Do tego dołożono małą, czworoboczną dobudówkę.
Ratusz zbudowano w zwartej zabudowie miejskiej (od wschodu przylega do niego dom mieszkalny). Budynek jest podpiwniczony, korpus i piętrowe skrzydło posiadają poddasze, a na parterowej dobudówce znajduje się taras. Bryła nakryta jest dachami dwuspadowymi.
Fundamenty oraz ściany murowane były z cegły ceramicznej pełnej, a następnie zostały obustronnie otynkowane. Ponad piwnicami znajdują się stropy stalowo-ceramiczne, odcinkowe. Z kolei ponad parterem i piętrem są stropy drewniane, belkowe z podsufitką, przy czym pod tarasem w tylnej części budynku znajduje się strop Kleina, czyli płaski strop stalowo-ceramiczny.
Otwory okienne i drzwiowe są prostokątne, przesklepione ceglanymi, prostymi, pseudołukowymi nadprożami i nadprożami Kleina.
We wnętrzach budynku od czasu jego powstania dokonano niewielkich przebudów, wykonano jedynie nowe ścianki działowe, tworzące przestrzeń dla biur Urzędu Miasta i Gminy oraz Urzędu Stanu Cywilnego. W efekcie wielu remontów nie zachowały się do dziś żadne elementy zabytkowego wyposażenia wnętrz.
Szymon Konieczny
Film:
